Het Italiaanse bergdorp Viganella bouwde haar eigen zon. Klinkt opmerkelijk toch? Het dorpje, omringd door bergen, ligt de hele winter lang in de schaduw. In 2006 hebben ze daar iets op bedacht. Een grote spiegel, op een tegenovergelegen berg, reflecteert sinds dat jaar zonlicht het dorp in.
De toepassing, prachtig in zijn eenvoud, wordt sindsdien op meerdere plekken in de wereld ingezet om plaatsjes die in de schaduw liggen van meer zonlicht te voorzien. Zouden spiegels nog meer onverwachte toepassingen hebben?
Marinthe Meijer
Student Science Education and Communication, Universiteit Utrecht
Spiegels kunnen zonlicht dus brengen op plekken waar het eerst niet kwam. Paraboolspiegels hebben bovendien de eigenschap dat ze licht kunnen reflecteren naar één brandpunt. Op dit punt ontstaat warmte. Deze warmte kan voor verschillende doeleinden worden gebruikt. Een mogelijkheid is om water te verwarmen. Het warme water kan op zijn beurt weer door de radiatoren van huizen worden gepompt, en voila, je hebt een duurzame manier om je huis te verwarmen. Een andere optie waar onderzoek naar gedaan wordt, is het verwarmen van stenen met zonlicht. Sommige steensoorten kunnen warmte lang en goed vasthouden. Deze warmte kan op een later moment weer omgezet worden in een andere vorm van energie. Spiegels kunnen worden ingezet om de steen extra zonlicht op te laten vangen.
Je kunt natuurlijk ook precies de andere kant op redeneren. Als zonlicht dingen kan opwarmen, kan de afwezigheid van zonlicht juist zorgen voor verkoeling. We zouden om de aarde heen een schild van spiegels kunnen maken, dat slechts een deel van het licht doorlaat en de rest terug het heelal in reflecteert. Op die manier bereikt minder zonlicht, en dus ook minder warmte, de aarde. Misschien een manier om de aarde wat af te koelen?
Ik ben niet de eerste die dit idee heeft bedacht. Onder de naam geo-engineering doen wetenschappers onderzoek naar de mogelijkheid om op grote schaal in te grijpen in ecosystemen, om zo klimaatverandering tegen te gaan. Eén van de methodes die ze daarvoor bedachten, is zonnestralingsbeheer. Bij deze methode worden geen spiegels, maar hele kleine druppels vloeistof gebruikt om zonlicht dat naar de aarde toekomt, af te kaatsen. Om dit effect te bereiken moeten grote hoeveelheden van deze zogenaamde aerosolen de lucht in gesproeid worden. Doordat de druppeltjes een deel van het binnenkomende zonlicht tegenhouden, zou de aarde af moeten koelen. De techniek zou daardoor kunnen bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelen van 2050.
Hoewel deze techniek dus grote uitkomsten kan bieden, is niet iedereen enthousiast. Een groep van ruim 60 klimaat- en bestuurskundigen ondertekende in januari 2022 een oproep tegen het gebruik van zonnestralingsbeheer. Hun argumenten zijn dat je ‘zulke gevaarlijke interventies op planetaire schaal’ niet ‘op een inclusieve, eerlijke en effectieve manier’ kunt besturen. Daarnaast vrezen de wetenschappers dat overheden, bedrijven en maatschappijen zonnestalingsbeheer gaan gebruiken als argument om de huidige klimaatinterventies te ontlopen. En dat terwijl het juist belangrijk is dat er nú actie wordt ondernomen, zo zeggen de wetenschappers.
Hoewel de voordelen dus veelbelovend zijn, moet ik concluderen dat het toepassen van zonnestralingsbeheer op dit moment een slecht idee is. De ingreep in het ecosysteem is enorm en moeilijk terug te keren. Bovendien is het onbekend wat de precieze effecten zullen. Ik denk dat we daarom vooral moeten inzetten op verduurzaming en minder uitstoot om de klimaatdoelen te behalen. Wel lijkt het me nuttig om daarnaast aan technologische oplossingen die klimaatverandering tegengaan te blijven werken. Want hoewel ingrijpen in ecosystemen misschien geen goed idee is, kunnen kleinschalige, lokaal toegepaste technieken wel degelijk bijdragen aan het oplossen van het klimaatprobleem. Ik ben erg benieuwd welke rol spiegels, met hun vermogen om zonlicht te reflecteren, hierin kunnen spelen.
